C6H14 Hexane: Tính chất hóa học, vật lí, điều chế, tầm quan trọng của Hexan trong đời sống I. Định nghĩa Hexane - Định nghĩa: Hexan (C6H14) là một hyđrocacbon no thuộc dãy đồng đẳng của alkane. Ở điều kiện thường, hexan tồn tại ở trạng thái lỏng, trong suốt. - Công thức phân tử: C6H14. - Công thức cấu tạo: - Đồng phân Đồng phân mạch cacbon - Danh pháp + alkane không phân nhánh + Tên alkane: Tên mạch cacbon + an + Tên gốc ankyl: Tên mạch cacbon chính + yl + alkane phân nhánh + Số chỉ vị trí nhánh + tên nhánh + tên mạch chính + an II. Tính chất vật lí của Hexane - Ở điều kiện thường, hexan (Alkane) tồn tại ở trạng thái lỏng trong suốt, là dung môi không phân cực, có mùi đặc trưng và độc tính thấp. III. Tính chất hóa học của Hexane - Trong phân tử C6H14 chỉ có liên kết . Đó là các liên kết xích ma bền vững, vì thế C6H14 tương đối trơ về mặt hóa học: Ở nhiệt độ thường, chúng không phản ứng với axit, bazơ và chất oxi hóa mạnh (như KMnO4) ... - Dưới tác dụng của ánh sáng, xúc tác, nhiệt, C̉4H10 tham gia các phản ứng thế, phản ứng tách và phản ứng oxi hóa. 1. Phản ứng thế bởi halogen - Khi chiếu sáng hoặc đốt nóng hỗn hợp hexan và clo sẽ xảy ra phản ứng thế lần lượt các nguyên tử hidro bằng clo. Tương tự như methane. C6H14 + Cl2 → C6H13Cl + HCl - Phản ứng thế H bằng halogen thuộc loại phản ứng halogen hóa, sản phẩm hữu cơ có chứa halogen gọi là dẫn xuất halogen. 2. Phản ứng tách (gãy liên kết ) - Dưới tác dụng của nhiệt và xúc tác (Cr2O3, Fe, Pt,...), các alkane không những bị tách hidro tạo thành các hydrocarbon không no mà còn bị gãy các liên kết C-C tạo ra các phân tử nhỏ hơn. 3. Phản ứng oxi hóa - Khi đốt, pentan bị cháy tạo ra CO2, H2O và tỏa nhiều nhiệt - Nếu không đủ oxi, pentan bị cháy không hoàn toàn, khi đó ngoài CO2 và H2O còn tạo ra các sản phẩm như CO, than muội, không những làm giảm năng suất tỏa nhiệt mà còn gây độc hại cho môi trường. IV. Điều chế Hexane V. Ứng dụng của Hexane *Lợi ích - Là một hóa chất được sản xuất từ dầu thô, được dùng làm dung môi chiết xuất các loại dầu thực vật như dầu đậu nành, dầu đậu phộng, dầu hướng dương. - Dùng làm chất tẩy trong ngành dệt, đồ trang trí nội thất, ngành sản xuất công nghệ giày, công nghệ in, mực in, sơn phủ, keo dán, băng dính. - Dung môi tẩy rửa, dầu mỡ. Tác hại - Là chất gây ô nghiễm môi trường và chất độc thần kinh do Trung tâm Phòng chống Dịch bệnh Hoa Kỳ. Lưu ý gì khi sử dụng Hexane? - Hexane/alkane là dung môi có các phản ứng trùng hợp olefin như propylene, chiết dung môi từ dầu mỏ, cao su, sơn dung môi thực vật và chất pha loãng sơn. Vì vậy, mà nó có thể gây ra một số độc tính cho cơ thể qua đường hô hấp và da. - Hóa chất này xâm nhập vào cơ thể theo những con đường khác nhau, khi tiếp xúc lâu dài có thể gây ra các triệu chứng đau đầu, chóng mặt, tê liệt, yếu cơ và một số triệu chứng khác của ngộ độc mãn tính. Nghiêm trọng hơn có thể dẫn đến ngất xỉu, bất tỉnh, thậm chí là tử vong. - Những công nhân tại các nhà máy có chứa nồng độ N-Hexane cao, tiếp xúc lâu dài có thể bị mắc các bệnh liên quan đến thần kinh. - Cho đến nay, chưa có nghiên cứu cụ thể nào về việc dùng dầu ăn và các loại thực phẩm khác cơ chứa hexan sẽ gây bệnh cho cơ thể người nên chưa rõ nó có tích tụ trong cơ thể người hay môi trường hay không. Mặc dù dung môi Hexan có độc tính không mạnh nhưng để đảm bảo an toàn trong lao động và sức khỏe của con người, cần lưu ý một số những điều như sau: - Tránh tiếp xúc trực tiếp với hóa chất. Không được uống, hít vào. - Dùng đúng mục đích và liều lượng tiêu chuẩn. - Nếu chẳng may hóa chất dính vào da, mắt cần rửa sạch ngay với xà phòng, che phủ vùng da tổn thương bằng kem kháng khuẩn rồi đến ngay cơ sở y tế gần nhất kiểm tra.
